برنامه سالانه از سوی مدیران سازمان برنامه و بودجه اجرا نمی شود

به گزارش راهبرد معاصر، محمد کردبچه مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه امروز در نشست خبری به تشریح بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد سازمان برنامه و بودجه پرداخت و اظهار داشت: قانون اجرای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد از مهم‌ترین و موفق‌ترین احکامی که در قانون برنامه ششم توسعه وجود دارد که متاسفانه از سوی رسانه‌ها کمترین توجه به این مهم شده است و این وجه موفق قانون برنامه ششم کمتر دیده شده است.

مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به عملیات بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد یادآور شد: گردش عملیات از اسناد فرادستی آغاز می‌شود که برنامه بلند مدت، (سند چشم‌ انداز)، برنامه میان مدت، برنامه پنج ساله و برنامه سالانه را تشکیل می‌دهد، طبق بند ۴ ماده یک قانون برنامه و بودجه مصوب سال ۱۳۵۱ توضیح داده شده است که برنامه سالانه در قالب برنامه میان‌مدت تهیه و برنامه سالانه هر سال همراه لایحه بودجه به مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌شود.

کردبچه با تاکید بر اینکه تهیه برنامه سالانه یکی از الزامات دولت بوده که تا سال ۱۳۸۵ برنامه سالانه تهیه نشده بود و اولین برنامه سالانه در سال ۸۵ تنظیم شد و مجددا وقفه‌ای در تهیه آن اتفاق افتاد، بیان داشت: در نهایت در دولت یازدهم در سازمان برنامه و بودجه براین مسئله تاکید شده و از سال 93 تا 1400 در دستور کار قرار گرفته و تهیه و تنظیم شده و به مجلس رفت.

به گفته وی، مبنای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد برنامه‌ سالانه‌ای است که هر سال در قالب برنامه میان مدت تهیه می‌شود. این برنامه چهار خروجی دارد که شامل برنامه اجرایی، فعالیت، سنجه عملکرد و هدف کمی سنجه عملکرد است. در قالب برنامه اجرایی فعالیت تعریف می‌شود و برای فعالیت سنجه عمکرد و هدف کمی سنجه عملکرد تعیین می‌شود و این چهار خروجی مهم است که از برنامه سالانه حاصل می‌شود.

این مقام مسئول سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه در ساختار سازمانی دستگاه‌های اجرایی برنامه‌ و فعالیت اجرایی تعریف می‌شود، تصریح کرد: برنامه‌ها تک وظیفه‌ای هستند، بعد از این مرحله در چارچوب نظام حسابداری و نظام هزینه‌یابی که در دستگاه‌ها وجود دارد، بهای تمام شده هریک از فعالیت‌ها محاسبه می‌شود. هریک از فعالیت‌ها هزینه مستقیم مثل حقوق و دستمزد و هزینه غیر‌مستقیم مثل آب و برق دارند، این هزینه‌ها از طریق نظام هزینه‌یابی برآورد می‌شوند که جمع کل هزینه‌ها به هدف کمی سنجه عملکرد تقسیم ‌می‌شود و بهای تمام شده هر کدام از فعالیت‌ها محاسبه می‌شود.

کردبچه افزود: یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مراحل نظام بودجه‌ریزی مبتنی بر عمکرد بحث نظارت است. نظارت نه تنها در نظام بودجه‌ریزی در مبنای عملکرد بلکه در کل سیستم بودجه‌ریزی بسیار حائز اهمیت است که با کمال تاسف کمترین توجه به بخش نظارت می‌شود. نظارت به این معنی است که براساس نتایج کمیته تخصیص اعتبار و گزارشاتی که دستگاه‌ها ارائه می‌کنند تخصیص هر دستگاه مشخص شود. بنابراین در نظام بودجه‌ریزی برمینای عملکرد به جای موافقتنامه ، تفاهمنامه عملکردی مبادله می شود که نشان‌دهنده عملکرد دستگاه‌هاست و مبنای نظارت سازمان برنامه و بودجه قرار می‌گیرد و تخصیص بر اساس بهای تمام شده و تفاهنامه عملکردی است که اصل بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد است.

مشاور نوبخت به نظام انگیزشی به عنوان یکی از ابزارهای مهم بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد اشاره کرده و یادآور شد: نظام انگیزشی به این معناست که مدیران با عملکرد بهتر، تخصیص بیشتری دریافت کنند. ویژگی کلیدی نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد جدید، تلفیق اهداف نظام مدیریت بودجه با پاسخگویی مناسب است. به بیان دیگر عملکرد خوب مورد تشویق قرار می‌گیرد و عملکرد نامطلوب تنبیه می‌شود. تجربیات به عمل آمده در این زمینه نشان می‌دهد که موفقیت این نظام مبتنی بر تداوم آن توسط دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و کاربرد تدریجی استانداردهای عملکرد خدمات ارایه شده است.

وی ادامه داد: بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد عوامل صرفه‌جویی و اثربخشی را به ابعاد سنتی بودجه‌ریزی اضافه می‌کند. در بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد طبقه‌بندی عملیات به‌نحوی است که هدفها شفاف‌تر بیان می‌شوند، ارزیابی بودجه آسان‌تر بوده و در روش هزینه‌یابی آن ارتباط بین داده و ستانده مورد توجه قرار می‌گیرد. مهمترین هدف نظام بودجه‌ریزی مبتنی عملکرد اصلاح نظام مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است.

کردبچه در مورد هدف‌های اساسی نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد گفت: از مهم‌ترین اهداف اساسی نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد ارزیابی پاسخگویی مسئولان و مدیران دستگاههای اجرایی بر اساس معیار دستاوردهای فعالیتهای آنان، دامنه تاثیرگذاری آنان جهت نیل به دستاوردها و بودجه و امکاناتی که برای تحقق دستاوردها به مصرف رسیده است. همچنین تضمین و تحکیم پاسخگویی از طریق انعقاد تفاهمنامه عملکردی بین مدیران و مسئولین رده‌های مختلف دستگاههای اجرایی و بین مسئولین دستگاههای اجرایی وسازمان مسئول بودجه ریزی کشور، استقرار نظام بودجه ریزی هدفمند و نتیجه محور، دادن اختیارات لازم به مدیران در انتخاب نهاده های لازم برای تولید محصولات مورد نظر و ارزیابی مستمر عملکرد مدیران و مبنا قراردادن نتایج عملکرد به عنوان یکی از معیارهای تخصیص اعتبارات است.

کردبچه به ضرورت استقرار بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد پرداخت و عنوان کرد: در قوانین مختلف و همچنین سیاست های کلی برنامه های توسعه، از جمله بند ۱۶ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نسبت به کاهش و صرفه جویی در اعتبارات هزینه ای تاکید شده است. از طرف دیگر با توجه به این که به لحاظ طبقه بندی اقتصادی این اعتبارات بیش از ۶۰ درصد را پرداخت جبران خدمت کارکنان و رفاه اجتماعی و مستمری ها تشکیل می دهد و به لحاظ طبقه بندی عملیاتی حدود ۸۹ درصد از اعتبارات هزینه‌ای مربوط به فصول دفاع، آموزش، سلامت و رفاه اجتماعی می شود که در حد فعلی نیز با کاستی هایی روبرو هستند، امکان صرفه جویی بسیار محدود است. لذا، تنها راه صرفه جویی در اعتبارات هزینه ای از طریق افزایش بهره وری است که هدف اصلی بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد است.

وی به پیش شرط های موفقیت در اجرای نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد اشاره کرد و افزود: موفقیت این نظام مبتنی بر تداوم آن توسط دستگاه های اجرایی ذی ربط و کاربرد تدریجی استاندارد‌های خدمات ارائه شده است. نظام یکپارچه برنامه ریزی و ارزشیابی همراه با مدیران اجرائی قادر به تهیه برنامه و بودجه هماهنگ و کنترل و نظارت و ارزشیابی آن وجود داشته باشد همچنین برنامه ها، فعالیت‌ها و کارکنان و اعتبارات مورد نیاز اجرای وظایف دستگاه وجود داشته باشد. سازمان برنامه و بودجه باید در بخش نظارت و اجرا نقش ایفا کند.

کردبچه در مورد چالش های اجرای بودجه ریزی برمبنای عملکرد پرداخت و از مهم‌ترین چالش‌ها و موانع برای اجرای نظام بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد را تعریف فعالیت‌ها و خروجی‌ها برای هر برنامه اجرائی دانست و افزود: یکی از این موارد پیچیدگی تعیین هزینه فعالیت‌ها (هزینه یابی) است. هزینه یابی نیاز به تلاش زیادی دارد و مشابه استانداردهای حسابداری هزینه نهائی است. در این زمینه با التماس از مدیران و همکاران سازمان برنامه سالانه را دریافت می‌کرد اقای نوبخت چندین بار این مسئله را به من گوشزد کرده بود. سال می‌گذرد و همان مسئول نمی‌داند برنامه سالانه‌ای که داده چیست. باید برنامه سالانه اجرا شود.

وی در بخش پاسخ به سوالات به میزان تحقق بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد پرداخت و عنوان کرد:‌در 3 مرحله اول اجرای این بودجه ریزی 92 درصد تحقق وجود دارد و در برآورد بهای محقق شده و تفاهم نامه در بخش نظارت بیشتر از نمره 10 نمی‌توان داد. تعداد تفاهم نامه‌های عملکردی از تعداد انگشتان دست بیشتر نمی‌رود.

کردبچه افزود:‌ بودجه دستگاه‌ها باید بر مبنای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد تخصیص داده شود که بنده به عنوان متولی این مسئله در کمیته تخصیص اعتبار حضور ندارم.

مشاور نوبخت در مورد اینکه آیا کاندیداهای ریاست جمهوری از شما برای بودجه مشاوره خواسته‌اند، بیان داشت: نه تاکنون هیچ نظری از بنده نخواستند. هیچ کدام برنامه اقتصادی نداشتند. تنها یک کاندیدا کمی برنامه داشت که اقای زاکانی بود که عدد و رقم ارائه کرد که به واسطه جایگاهی است که در مجلس دارد. توقع از همتی این بود که برنامه اقتصادی ارائه دهد. مردم می‌خواهند ببیند کاندیداها برای اقتصاد چه می‌کنند که بیشتر وقت صرف پاسخگویی شد.